EGIZKO GERTAERA BAT

 

Gaztetatik naiz lañu t'eurietan busti.

Untzadun orma zar beltz artean yaioa,

gurenean Illuna ta Itzal tiran bizi;

eren besoetako da nere gogoa.

 

Leiotik beso luza... t'eleiz-orma ikutu!

burnizko kanpai astun azpian yaio naiz.

Gurean –alperrik zan deadar ta oyu–

ezin alkarri entzun, eleiz-kanpai-garaiz.

 

Etxetik aurrez-aurre gendun espetxea...

Ume nintzala, norbait ara ikusi sartzen

ta, goibeltasun beltzez biotza betea,

goizalderarte, ez niñun, iñoiz, loak artzen.

 

Urten leiora, gauaz, euria ari dala,

t'egon kanpantorreko ontzaren txistua artzen...

illunezko izarretan, ametsetan zala,

ba-zirudin erria zegola arnas artzen...

 

Urtean bein izaten, enparantzan, dantza.

Biltzen tan inguruko neskatxa ta mutil.

Abarketa txuriak uso-talde antza...

mutillak neskatxa artu ta aidean erabil...

 

Aufa! ta yarrai dantza. Au dek au sasoia!

Zenbat erregek aien alaitasuna nai...!

Zarra dek eguzkia ta lotara doia.

Illargipean obe; yarrai dantzan, yarrai...!

 

Ate ta leio itxirik, atso zarrak: Oben!

au nabarmenkeria! bai iguin! au lotsa!

–zirrikoien batetik begira zioten–

ara nola dabillen gaurko neska-motza!

 

Gauerdi, Gaztedia sakabanatu da...

Mendi ta bideetatik irrintzia dator...

Ara! Leioan nago, zarata amaituta,

besoak arrien gain, ixillik, amezkor...

 

Ba-zan Euskalerrian mixiolari bat,

eleizak bete egiten zekian izlari.

Danak uraxe zuten Yaungoikozkoatzat;

Goitar-itza zabaltzen zebil erriz-erri.

 

Bergara'n yaia zala ta atsaldean dantza,

gure Mixiolari bertara gertatu,

t'eleizatik egin zun itzaldi garratza:

«Dantza –ziola sutan– dantza da pekatu...!!»

 

Goibeldu zan erria. Neska-zarrak poztu.

Gizonak etxera yun ta... andreanak aitu.

Gaztediak, itz aiek irañatzat artu.

Gurenean... ara zer, yai artan gertatu:

 

Bildu dira, aretoan, amaika andra urduri;

beren arte, ta izketan, da gur'amandrea:

«Gaurko itzaldia aiturik, ezin dantzan utzi.

Datorrela –agindu du– gugana alkatea».

 

Andikienetako zaldun bat alkate;

gizon zintzo, zuzena, ta atsegin eta apain.

–Ara andreak, emen naiz; zer nai didazute?,

dio, txistera utzita kutxa zar baten gain.

 

–Ara zer nai dizugun: Eragotzi dantza,

t'ez bei izan, Alkate, gure erri, galdua.

–Orrek ekar dezaken ondorengo txarra?

–Txarrago da, il ondoren, betirako sua.

 

Zabaldu zan errian etxeko izketa auxe

ta dator, arrotuta, gaztedia goruntz,

algaraka diola: Dantza asi belaxe...!

begietan su-gorri, barruko gorrotuz.

 

–Asi , soñu-yotzalle! Neskak igesian?

Artu besotik aiek! Ekarri gugana.

–Tira; asi ba, asi yotzen... I bestela aidian...

–Ixo danak... Ixo ba... t'entzun... Pregoia da:

 

«Zuen agindu-bidez naizen Alkatea...

Naiz askotan izan ez errex agintzea,

bete bear degula Yaungoiko-Legea,

debekatuta dago dantzan egitea».

 

«Mutillak! Odolik ez? Au ere entzun bear?

–ari dira gazteak izketan alkarri–

parre egin nai digunak, egin beza negar!

Ara, lurrian emen, arriak ugari!»

 

Gure etxeko leioak, urratu ta ausi bai...

Andrak, otoika igesi, nunbait ixkuta nai...

Alkateak artean: –Andrak egon lasai,

iges egin diogu-ta inpernuko suai...

 

Agure makaltxo bat, enparantz aldera

dator, bularra billoiz, Mizpildi'tik bera,

korapildun soka bat eskuan duela...

«Mixiolaria dek...!!» entzun da bela.

 

Buru ta begi-makur, gaztedi erditik

igarotzean, danak utzi ditu ixilik...

eta belaunikatuz, zigorra astindurik,

atera zun odola bere bizkarretik...!!

 

Ango neskatxa guzti belauniko dago...

Mutillak, buru-makur, eskuan txapela...

ta Irakaslea baño zauriz beteago,

gure Mixiolari, yausi zan lurrera...!

 

Gogo illunik izaten ere erriak ez nai...

Gazte! Nik nai aut eder, sendo, garbi, alai...

Egin zak, nai izatez aberrian aintza,

Yaungoiko-begipean, lan ta gero, dantza...!