ADISKIDE BI

 

Gorbea inguruetan, ba-ziran lagun bi,

ezin etsi zutela bata beste gabe.

Ta, itz asko barik, alkar zin eginda yabe,

baten nai ta asmoetan, bestea izan nausi.

Asarreak, ez aixa batasun ura ausi,

t'ekaitzaren antzera naiz ageri ere,

tximistaren ondoko lagun bien farre,

belarra pizten dakin euria zirudi.

 

Gazte aien artean, ixkuturik etzan,

menditarren itxuran, egi latza baño;

ta, urrundik urbiltzean alkarrenganaño,

pozez, aien biotzak asten ziran dantzan...

Izarren dantza garbi, ozkarbi gauean!

Ta adixkide bakoitzan amets, otoi ta asmo,

berdiñak izanik, ez odei, ez laño,

lagun-izar bi aien batasun-ortzian...

 

Izar? Ez. Lagun onak eguzki itxura du,

beroakin batean itzala sortuaz.

Ludiko otzan igesi beregana guaz,

ta, beroaren baitan, itzala billatu.

Zorionari naian alde onena artu,

batzuk urre gorria dabiltza bilduaz...

Ez bai-dakite zer dan, ate-otsa aituaz,

etxeko lagunari, dear egin: Sartu...!

 

Maian, zapizuri-gain, eltzekari bero

ta aren kei inguruan, yardun-aldi alai...

Oartzeke, leioan egunargi-garai...

ta lagunak izketan, illuntzi ezkero!

 

Bai aintza, bai agintza...bik iretzat, ero!

Nik, etxean, baratza ta adiskidea nai;

lurran emaiaz bizi, lur-azpiaren zai,

goi-zorionerako landuz nere gogo.

 

Goizean-goiz, eizara lagun biak urten,

ta, izardituz, errekan esku-askaz edan.

Kerizpean exeri, zakurrak alboan...

Or nun lau adixkide artuaz atseden!

Gibelurdin-usañez egoa zetorren,

ta, basoratuz, aien billa yarri ziran.

–Ara lagun!, begira! Kerizpe illun artan,

neskatx eder bi dabiltz, marrubiak biltzen!!

 

Pagorik-pago doia mutillen abesti:

      «Basoetako marrubi,

      ezpain-gazte bezin gorri!

      Agin artean,

      neska gaztean

      muxua dirudi...»

 

Ta aize berak itzuli, neskatxen lekaixu:

      «Orrelako muxu txukun,

      ara zenbat dakarzkigun...

      Exeri gaite,

      ta, illuntzi arte,

      bertsoetan yardun».

 

Ura mutillen poxa! Gaztenari aitu:

      Ago lasai, gibelurdin.!

      Goroldi-oian lo egin...

      Ezin ibilla,

      gaur, ire billa;

      ba-diau zer egin...

 

Ta iturriaren albo, laurak ziran yarri.

 

                * * *

 

Beñere usmatu al dek uraren indarra,

ibaia aziz, danian auzoetara igo,

ta aurrak ostu t'eraman, ta abereak ito,

tximistargi-arte an, drumoiaz, doiala?

Nik ikusia diat odolezko ibaia,

erri zarrena maian eraman betiko...

Bake, izkuntz, oiturak, azkatasun... kito...!

Eldua zala, irudi, Euzkadi'n amaia!!

 

                * * *

 

Bidezior-albo an, gazte eder bat zegon

lotan, artalde ta artzai, zaizkiola igaro

albotik. Aren oia: lore, belar, garo.

T'esnatzean, izutuz, dio larri: «Gizon,

indarrik gabe etzanda, lo-artuta negon

zelai ontan; begira... bakarrik ez nago!

Belaunikatu zaitez, artzai... Ilda dago!

Gudari bikain auxe, zan nere lagun on!

 

Ereñegun, Sollube'n giñan alkarrekin.

Danen aurrean, berau genduan ibilla,

kantari. Mendi oso sutan zan antziña,

biotz erdian onek artu zunian min.

Ta aitu nion: «Otoi bat bear diat egin.!

Artu ni besoetan, nagoekala illa;

eraman nazak, arren, gurasoen billa

ta yarri nazak antxe lotan... Gorbea-azpin...!»

 

Lagunaren oldea betetzera nua.

Neguan, elur txurizko oial izango du

ta udaran, berriz, sasi-loreak inguru.

Andregaia bezela maite zuan lurra...

Nola, ba, izango arek, iltzeko bildurra?

Gudari t'Euskal-Lurra, Gorbea'n nai batu...

Zatoz, artzai, ta, albokaz, eztaiak ospatu...

Biarko oien seme eder... AZKATASUNA DA!!