Bergara'n yaioa naiz; antxe nai il,
zar egin arte bertan bizi izan-da gero,
Bergara'tik urtenda pozik gabe nabil,
iñun ene biotzak artu ezik bero.
Nere erri ez da polit, eguzkitsu ta alai...
mendiz inguratua, sakonean dago,
t'odei astun illunak dituela zapai,
udaran baño neguz, Bergara naiago.
Neguz...! Neguz...! Erria yartzen zaigula urdin;
euriz, zeru ta lurrak artzen margo berdin.
Lañua urruti dala, nik ez det atsegin.
Euri ta lañu barik ezin amets egin...
Bergara'ko kaleak, illun, estu luze...
Zubi zarrak errekan untza darakuste...
Gauaz, eleiz-gain, ontzak arnas artzen dute,
erria ixiltasunez dagonean bete.
Gauaren besoetan erria lo dago...
Leiora urtenda, ixillik, egonean nago.
Bergara'ren edesti ta izate ta gogo,
gauaz obe dakuzkit egunean baño.
Maite degun andrea, lotan ba'da eder,
ta semea pozkarri, seaskan dala ager,
antzeko zoriona dakar biotzera,
sorterria, baketsu, lotan ikustea!
Bai! Karlatar izendun gudaldi ondoren,
etsai erbestekoak iraindu giñuzen,
Bergara aukeratuaz, antxen il zitezen
gure Euskal-Lege-zarrak, egun illun baten...!
Ozaeta'ren albo, belardi batean,
Espartero'k Maroto besarkatu izan zun.
Salduak izan dira besarkada artzean,
Yainkoaren Semea, t'Euskal-Azkatasun...!
Bergara inguruetan eta bere-barru,
etxe zar aunitz... euskal-kondairaren kabi;
Bergara'n bizi izanak batera ditugu
Munibe ta Moiua, Olaso ta Lili...
Ai! bai garai argia zaldun aien garai!
Yakintzaz Euskalerri yantzi zutela nai,
Europa-ikastoletan ziranak ikasgai
eskeñi zizkieten eren erkideai...
Peñaflorida izana, Munibe'ko yauna,
gureratu zitzaigun Azkoiti lagata;
Bergara'ko ikastola-nagusi genduna,
yaun euskaltzale aren eskutikoa da.
Geroztik, Euskalerri ta nunaitik ere,
sendi gorenetako mutil azkarrenak
etorri izanak dira Bergara'ra ikasle,
ospetsuak izanik ango irakasleak.
Bergara'n ikasten zan, edonun antzera,
ikasgairik goreen, izkuntzaz batera.
Zaldun aiek bai-zuten euskera maiteena,
gure izkuntza irakasten, Bergara'n aurrena.
Gaur... euskera, izututa, mendietan dago;
baserrietan bizi bai-da lasaiago,
beian, andikiekin, urietan baño...
Il bearrean degu gure euskera gaixo...
Bai! Bai! Il bearrean!! Izan gaitez ziur,
naiz kexkak uxatzeko guk asmatu gezur.
Euskera degu, urtutzen ari zaigun elur,
goitik-bera datorren erreka baten ur...
Au ez da gaurko gaitza, noiznaikoa baizik;
ospetsuak etzuten bear euskararik;
erdera artua zuten, euskeldun izanik,
euskeraren ederkun ikusi nai barik
Erderaz mintza ziran Mendotza, Bertzeo,
Aiala, aren osaba, ta Samaniego...
gure egunetan, berriz, Baroxa, Unamuno...
Banaka-batzu ezik, idazlari oro...
Ezkerrak oraingoan degula Lizardi,
Enbeita, Lauaxeta, Orixe, Yauregi...
Nere itxaropen au dek: Euskeldun gaztedi,
yarraituko al diok oien bideari...?
Bestela alperrik degu deadar, irrintzi
ta abertzaletsunez gezurretan yantzi.
Euskera aupatutzeko ez ba'gera gauza,
gure euskotasun guzti.. degu gezur utsa...!
Zertarako nai degu kaiola urrezkoa,
gure txoria igesi baldin ba-dioa...?
Zergatik nai aberri katai gabekoa,
kataiaz lotutzeko, guk!, euskal-gogoa...?
Ba-dakit erdeldunak errudun dirala,
ta gure euskera il naian beti dabiltzala.
Arritzen al zerate ori ala dala?
Ni gure nagikeriz arritzen naiz bada...!!
Ikastoletan bear euskera nagusi...!!
gai guztiak euskeraz erakus ta ikasi...!!
goitar idazlariak euskeraz idatzi!!
ta... gurasoak, eren seme... euskeldun azi...!!
Gure gaztediari dagiot oiua:
Abertzaletasuna gaur gora diua,
bañan utzitzekotan euskera galdua,
bakoitzak usma beza norberan errua...!!
Zergatik, Bergara'tzaz izketan giñala,
oartzeke iges egin euskerarengana...?
Amets auxe izana det: Bergara... izan adi
euskalusai-yakintza berri baten kabi...!!